‘En dan is daar ineens een driftbui, zomaar uit het niets’, gaat de mama van Bas (5 jaar) verder als ze vertelt over hoe het afgelopen week thuis ging. ‘De hele dag ging het goed op school, daarna bij de naschoolse opvang ook en op het moment dat we thuis uit de auto stappen, gaat het helemaal mis.. roepen, schreeuwen, slaan…’
Deze uitspraak van de mama van Bas, heb ik heel vaak gehoord. Dat is wat ouders vaak vertellen als we in gesprek gaan over hun kind of de situatie thuis: ‘Hij is opeens zo boos, zomaar uit het niets’.
Dat is ook wat ik op scholen vaak hoor als leerkrachten vertellen over kinderen in hun klas die plotseling beginnen te huilen of boos zijn: ‘Ze kan ineens in tranen uitbarsten, zomaar uit het niets’.
Begrijpelijk, want opeens is daar die heftige uitbarsting. Zonder dat er eigenlijk iets ‘geks’ is gebeurd, zonder dat je iets bijzonders gezegd hebt of zonder dat je kind zich bijvoorbeeld heeft gestoten en zich pijn heeft gedaan.
Dat er vaak geen duidelijke aanleiding zichtbaar of merkbaar is, maakt het juist zo lastig.
Voor jou als ouder, want hoe reageer je nu het beste op dit gedrag?
Maar het is vooral lastig voor je kind, want die heeft ergens heel veel last van en kan dat op dat moment niet anders uiten dan door middel van zijn gedrag.
Het topje van de ijsberg
Een driftbui of huilbui komt nooit ‘zomaar uit het niets’. Altijd gaat er iets aan vooraf, ook al is dat niet altijd even goed zichtbaar of merkbaar.
Vergelijk het met een ijsberg. Gedrag is het topje van de ijsberg. Alleen het topje van de ijsberg is zichtbaar, maar onder het wateroppervlak bevindt zich het grootste deel van de ijsberg. En dat is onzichtbaar.
De reden, de verklaring of aanleiding van het gedrag is dat deel van de ijsberg wat onder water zit. En dus niet zichtbaar is.
Opgestapelde spanning
Een van de redenen van ‘probleemgedrag’ is ‘opgestapelde spanning’. Onzichtbaar en diep weggestopt onder het wateroppervlak.
Daarmee wordt bedoeld: alle prikkels die de hele dag door binnenkomen en die zich opstapelen in het lijf van je kind. Dat zorgt ervoor dat het stressniveau stijgt en dat een kleine, ogenschijnlijk normale situatie, aanleiding is voor een enorme uitbarsting van emoties, zoals huilen, boosheid of een driftbui.
Denk aan het spreekwoordelijke ‘volle emmertje’, waarbij de laatste druppel ‘het emmertje doet overlopen’.
Misschien herken je het wel bij jezelf: als je na een lange, drukke werkdag en een uur in de file eindelijk thuis bent en een lekker macaronischotel wilt gaan maken, kun je ‘zomaar ontploffen’ als je een zakje uit de kast haalt waar slechts nog een eetlepel macaroni in zit…
De opgestapelde spanning van Bas
Samen met de mama van Bas onderzoeken we het onzichtbare deel van de ijsberg onder het wateroppervlak. Om zo meer inzicht te krijgen in de oorzaak van de driftbui en om Bas beter te kunnen begrijpen.
Bas moest die dag al vroeg worden gewekt om naar de kinderopvang te gaan (en hij sliep nog zo heerlijk…). Daar was een nieuwe juf die kennis kwam maken. Voor Bas was dit allemaal een beetje spannend, zo vertelde de juf bij het ophalen.
Op school gebeurde er ook van alles: een lekkende drinkbeker in zijn tas, de jas die op de grond was gevallen en die Bas daardoor niet kon vinden, het buitenspelen wat niet doorging vanwege het slechte weer, een aanvaring met een klasgenootje bij het spelen in de hoeken, ….
En zo is er nog veel meer op te noemen, ook ‘niet-problematische’ situaties.
Alleen al een hele dag in een zelfde ruimte zijn met 25 andere kinderen, geeft al heel veel input van prikkels. Of je kunt ook denken aan: de punt van een potlood die breekt, puzzelstukjes die op de grond vallen, iemand die hem aanstoot, ook al is dat per ongeluk, waardoor een kras op de tekening komt. De lijst is bijna oneindig…
Bij de naschoolse opvang waren die middag veel kinderen, en dus veel prikkels. En ook daar was diezelfde nieuwe juf weer, wat weer opnieuw voor spanning zorgde bij Bas.
En dan is daar de veilige haven van mama
Als de mama van Bas hem aan het eind van de dag komt ophalen en naar huis rijdt, is alleen de autogordel die even niet direct los wil, de aanleiding voor een enorme driftbui. En ja, een autogordel die niet meteen los wil…dat gebeurt toch vaker…
Dus lijkt de driftbui ‘zomaar uit het niets’ te komen.
Maar niets is minder waar, zo blijkt uit het bovenstaande. De autogordel is de druppel die de emmer doet overlopen. Het emmertje wat de hele dag door al is gevuld met prikkels en voor ophoping zorgt van stress en spanning, en wat overloopt als de autogordel niet direct los wil.
Het goede nieuws is dat Bas bij zijn mama zijn emoties de vrije loop kan laten gaan.
Ik hoor je denken: goed nieuws…? Zo leuk is dat toch niet: je bent blij dat je weer thuis bent, dat je je kind weer ziet, en dan krijg je meteen zo’n uitbarsting en de volle laag!
Zo voelde dat namelijk ook voor de mama van Bas, begrijpelijk!
En toch is het goed nieuws, want Bas voelt zich bij mama veilig genoeg om zijn opgekropte emoties eruit te laten komen en zo te ontladen van die opgestapelde spanning.
Bas heeft zich de hele dag ‘groot gehouden’; bij de opvang, op school, bij de naschoolse opvang. En eindelijk is daar de veilige haven van mama om alle spanning eruit te laten, om weer terug tot rust te komen.
Dus lieve ouder(s), weet dat het juist een goed teken is dat je kind bij jou die (heftige) emoties toont. Je bent je veilige haven, waar je kind even voor anker kan gaan.
En wees je bewust van het onzichtbare deel van de ijsberg, want daar liggen de oorzaken van het gedrag. En dus ook de kansen om anders op het gedrag te reageren.
